Browsing by Author "Anahide Ter Minassian"

Now showing 1 - 1 of 1
  • Thumbnail Image
    Item
    Mouch 1915 Selon Alma Johansson
    (1995) Anahide Ter Minassian
    Հակառակ որ հաստատուած իրականութիւն մըն է բնաջնջումը տարօնահայութեան՝ սակայն յարաբերաբար նուազագոյն չափով ծանօթ է անիկա պատմագրութեան մէջ։ Անիկա՝ Տարօնի Աշխարհն է որ ծնունդ տուաւ ինչպէս երէկի՝ նոյնպէս նաեւ այսօրուան բոլոր Սասունցի Դաւիթներուն, այսուհանդերձ հո՛ն էր որ գուցէ տեղի ունեցաւ ամենէն ամբողջականը Հայկական Տասնհինգի կոտորածներուն: Տալէ ետք դիրքն ու տեղանքը Մուշին եւ հայ եւ թուրք դերակատարները օրուան՝ Տէր Մինասեան նախ կու տայ դէպքերուն մէկ պատումը Հրանդին՝ հրաշքով մը ջարդերէն ազատուած տղու մը, եւ ապա՝ Ալմա Եոհանսոնին: Երկուքը կ'ամբողջացնեն զիրար։ Իրականութեան մէջ՝ Տէր Մինասեանի ուսումնասիրութիւնը կը կանգնի վրան անգլիացի Լինչի, հայ Վահան Փափազեանի եւ Հրանդի եւ շուէտուհի Ալմա Եոհանսոնի տուեալներուն։ Այս բոլորին մէջ նուազագոյն ծանօթն է վերջինը: Եոհանսոնը շուէտացի միսիոնարուհի մըն էր Մուշի գերմանական որբանոցին մէջ եւ առ այդ` ականատես վկան տեղի ունեցող բոլոր կոտորածներուն, որոնց մասին գրեց դէպքերէն լոկ մէկուկէս տասնամեակ ետք: Այսպէս էր որ 1930-ին Սթոքհոլմի մէջ լոյս տեսաւ իր Ett folk i landsflykt (Աքսորի մէջ ժողովուրդ մը, մատենիկը, որ ունէր 49 էջ գրութիւն՝ 12 լուսանկարներով։ Գործին յառաջաբանը կը պատկանէր Զիկրիտ Քուրքին։ Յաջորդ տարի, 1931-ին, Սթոքհոլմի մէջ ֆրանսերէնով լոյս տեսաւ Եոհանսոնի La vie des exilés arméniens (Գաղթական հայերու կեանքը) խորագրով գործը, մինչ շուէտական մամուլի մէջ անիկա չդադրեցաւ հրատարակելէ յօդուած յօդուածի ետեւէ: Շուէտաբնակ Պետրոս Զարդարեանն էր, որ 1979–ին հայերէնի թարգմանեց 1930–ի մատենիկը եւ յաջորդ տարին նաեւ որպէս թերթօն հրատարակուելէ ետք Փարիզի Աշխարհ շաբաթաթերթին մէջ՝ նոյն տարին իսկ, 1980–ին, լոյս տեսաւ որպէս հատոր՝ Արթիւր Պէյլերեանի յառաջաբանով: Սակայն բացայայտելու համար ինչո՞ւն ու ի՞նչպէսը Մուշի կոտորածին՝ Տէր Մինասեան առաւելաբար կը յենի Հրանդի եւ Ալմա Եոհանսոնի գործերուն ու կը կատարէ անոնցմէ ընդարձակ մէջբերումներ։ Այս ձեւո՛վ է որ առաջին անգամ ըլլալով շրջանառութեան մէջ կը մտնեն Մուշի հետ առընչուող հիմնական երկու գործեր։ Տէր Մինասեան կ'եզրակացնէ, թէ նոյնիսկ եթէ Ալմա Եոհանսոն դէպքերուն կը մօտենայ որպէս միսիոնարուհի եւ անոնցմէ ներս կը տեսնէ քրիստոնեայ եւ մահմետական բախում մը՝ իրականութեան մէջ «անիկա ցոյց կու տայ, որ դէպքերու շղթայազերծումը անոնց ոճրային տրամաբանութեամբ կը հնազանդի հայ ժողովուրդը բնաջնջելու օսմանեան իշխանութեան դիտումնաւոր մէկ կամքին»։