HU Repository
HU Repository serves as an academic and research repository, offering a rich assortment of Haigazian Armenological Review research outputs along with publications from the Armenian Diaspora Research Center (ADRC) and Haigazian University Press (HU Press). Additionally, it hosts a repository of MA and MBA theses.
With a focus to meet the needs of scholars, students, and researchers within and beyond the Haigazian University community, our repository provides seamless access to a diverse range of scholarly materials. Whether you're delving into historical studies, exploring contemporary research topics, or seeking insights from thesis works, the HU Repository stands as a cornerstone for intellectual inquiry and collaboration.
Communities in Haigazian University
Select a community to browse its collections.
Recent Submissions
Յովսէփ Փաշա Վարդանեան ականաւոր լրագրողն ու վիպագիրը
(1979) Ժիրայր Դանիէլեան
Hovsep Vartanian (1815 – 1879) was one of the outstanding western Armenian journalists and a literary figure. Due to historical circumstances, Hovsep Vartanian’s journalistic and literary career was mainly in Armeno-Turkish (Turkish language printed in Armenian characters).
Hovsep Vartanian’s best known work was a novel entitled “Agapi”. It was published anonymously in 1851. Due to its anonymity, a lack of interest and some misunderstandings, the novel was almost forgotten during the following decades. It was a century after its first publication in Turkish that the novel was translated into Armenian and attributed to its proper author. The article brings to light new facts that enrich our knowledge of the life and literary career of Hovsep Vartanian.
Շարունակ եւ տարորոշ քանակ հայ որմնադիրներուն մօտ
(1979) Յարութիւն Գալայեան
In his study “Boundaries of Wisdom”, David Anhaght separates mathematical quantities into two groups: irrationals and rationales. He explains how irrational quantities may be divided geometrically (“by force”) into pieces, yet it is not possible to measure the pieces. Chapter 10 of Euclid’s “elements” is considered by the scientific world as the geometric solution of second-degree algebraic problems. But no practical applications were known. David Anhaght gives such an application. These ideas were common knowledge among the Armenian architects as if shown by observing the proportions used in the construction of Armenian churches. One can thus conclude that the Armenians were familiar with the most advanced ideas in Euclid’s “Elements” during the 5th – 6th centuries, although the book was not translated into Armenian until 1051 A. D.
Le mausolée de Mama Khatun a Terdjan et les monuments de l'ecole d'Ani
(1979) Pascal Baboudjian
Մամա Սաթունի դամբարան-յուշարձանը կը գտնուի Էրզրումէն դէպի արեւմուտք՝ 90 քլմ. հեռաւորութեան վրայ, Դերջան աւանին մէջ։ Սելճուքեան ճարտարապետութեան այս եզակի կառոյցը՝ ըստ շրջապատի դրան վրայ եղող արձանագրութեան, գործն է Ապու Նիմա Մուֆատտալ Ախլաթցի վարպետին։ Աւանդութեան մը համաձայն դամբարան-յուշարձանը կառուցուած է Մամա Խաթունի մը համար, որ ըստ Փրոֆ. Եէթքինի, դուստրն է Էրզրումի էմիր Իզզէտ տին Պին Ալի Սալթուքիի (1145–1174 թթ.):
Փրոֆ. Եէթքին՝ Մամա Խաթունի նախատիպերը կը փորձէ տեսնել իսլամական ճարտարապետութեան այլ կոթողներու՝ Սամարրայի Սուլայպիյէ դամբարանին եւ Երուսաղէմի Գուպպէթ էլ Սախրայի մէջ: Սակայն Բարատուփուլոյի համաձայն, այս երկու կոթողները կառուցուած են բիւզանդական ոճի հետեւողութեամբ:
Փրոֆ. Օ. Ասլանաբա՝ Մամա Խաթունի նախատիպը կ'ուզէ տեսնել սելճուք թուրքերու բնօրրանը եղող Կեդրոնական Ասիոյ պեղումներէն յայտնաբերուած դամբարաններուն մէջ, որոնք կը պատկանին սաքարներուն, ու շինուած Ք. Ա. 3–րդ դարուն։ Մամա Խաթունը, դառած կառուցման ոճէն, շինուած է Ք. Ե. 13–րդ դարու առաջին քառորդին։
Մամա Խաթունի ճարտարապետին ներշնչման աղբիւր հանդիսացած են անոր ծննդավայրին ու հարեւան երկիրներու քրիստոնէական ճարտարապետութեան կոթողները, ու յատկապէս Անիի զուարթնոցանման Ս․ Գրիդոր տաճարը, թէեւ դամբարանի օտարամուտ տարրերը կը կրեն սելճուքեան ճարտարապետութեան կնիքը:
Le sculpture décorative arménienne
(1979) Sarkis Djevahirdjian
Ճարտարապետութիւնը՝ քաղաքակրթութեան մը լեզուն է, քարով գրուած, իսկ քանդակագործութիւնը` անոր նկարազարդարումն է։
Աղիւսի ճարտարապետութիւնը գործածեց պատկերազարդումի ուրիշ ձեւեր՝ որմնանկարներ ու խճանկարներ:
Հայկական քարաշէն յիշատակարանները զարդարուեցան զարդանկարներով, որոնց ոճը զարգացաւ ուրարտական տուեալներու վրայ, եւ ապա՝ պարսկա-հռոմէական եկուոր ազդեցութիւններու բերած եռանդովը, բայց միշտ պահելով ազգային ինքնատիպ դրոշմը։
Հայկական զարդաքանդակը՝ նոյնիսկ օրինակ ծառայեց Արեւմուտքի, երբ ան կ’արթննար` հիւսիսէն եւ արեւելքէն եկած բարբարոսներու երկար գիշերին։ Այս զարդաքանդակները կը գտնենք մինչեւ Սկանտինաւեան երկիրները։
Հայկական ճարտարապետութեան յատկանիշն է ծաւալներու ճշգրիտ գործածութեամբ յառաջացնել լոյսի եւ շուքի յաջող խաղեր, որոնք կը կենդանանցնեն շէնքը։ Ապա՝ զարդաքանդակը կու գայ շէնքին վրայ մասնաւոր մասեր ընդգծելու։
Մինչեւ 10-րդ դար հայկական ճարտարապետութեան մէջ պատերը մերկ կը մնան: Վասպուրականի դպրոցն է որ կը ներմուծէ պատերը քանդակազարդելու դրութիւնը, ինչ որ տեսակ մը զարտողութիւն է հայկական զարդաքանդակի երկրաչափական խիստ խորքէն։ Հայկական զարդաքանդակը իր ներշնչումը կ'առնէ ուրարտական մանուածոյ հիւսքերէն, որոնք միշտ աւելի զարգանալով երկրաչափական խրթին ձեւեր առին։
Այս զարդաքանդակներու զարգացումին համար ընդարձակ ասպարէզ ներկայացուցին խաչքարերը։ Ասոնք քրիստոնէութենէն առաջ արդէն գոյութիւն ունէին «կանգուն քարեր»ու (մենհիրներ) ձեւին տակ։
Այս «կանգուն քարեր»ու գոյութիւնը գոյութիւնը կը բացատրուի երկրագործական նկատողութիւններով։ Քրիստոնէութեան հաստատումին՝ այս քարերը ջնջելու փոխարէն անոնց վրայ խաչեր քանդակեցին, զանոնք քրիստոնէականացնելու համար։
10-րդ դարուն՝ Բագրատունիները իրենց կառուցումներով՝ նոր աշխուժութիւն մը բերին զարդաքանդակներու գործածութեան եւ զարգացումին։
15-րդ եւ 16-րդ դարերուն՝ Հայաստանի քաղաքական անկումին հետ, զարդաքանդակներու հայկական արուեստէն ինչ ինչ ձեւեր անկէ ներս թափանցեցին։ Այլեւս՝ զարդաքանդակները մնացին խաչքարերու մարզին մէջ, ուր արուեստագէտը իր ճարտարութիւնը ցուցադրելու ամէն ջանք ըրաւ, նոյնիսկ՝ հոն ծիսական խորհրդանիշներ (խաղիղ եւ ցորեն) մտցնելով:
Շնորհիւ այս խաչքարերուն, հայկական զարդաքանդակի բոլոր տուեալները պահուեցան, եւ այսօր անոնք կը ներկայանան երկրաչափական իրենց ամբողջական կատարելութեանը մէջ:
Մերձ. Արեւելքի Աստուածաբանական Ճեմարանի հայերէն ձեռագիրները
(1979) Անուշաւան վրդ. Դանիէլեան
In this article the author presents six of the twenty four Armenian manuscripts, that are kept in the library of Near East School of Theology. The manuscripts presented are the following:
1. Canticles, scribe: Hagovbos (A. D. 1270).
2. Collection, scribe: Paghtassar (A. D. 1669).
3. Grigor of Tatev, Interpretation of Psalms, scribe: Garabet of Iber (17th century).
4. Epimerdes (meteorological guide) and Calendar, scribe:
Unknown (19-20th century).
1. Book of Homilies, scribe: Unknown (20th century).
2. Tesbihat (Armeno-Kurdish hymn book), scribe: Unknown (20th century).
Of these six manuscripts, five are being presented here for the first time. The third, however, has been previously presented by Archbishop Artavazd Surmeyian, in his The Catalogue of the Armenian Manuscripts in Aleppo, Antelias and Private Collections, vol. 2, Aleppo, 1936 (manuscript no. 32), is now being presented with certain corrections.