Articles
Permanent URI for this collection
Browse
Browsing Articles by Title
Now showing 1 - 20 of 159
Results Per Page
Sort Options
Item 1667թ. Հայ-ռուսական առեւտրական պայմանագիրը եւ Նոր Ջուղայի ինքնավար մարմինները(1980) Շուշանիկ ԽաչիկեանIt has been accepted by historians that the Armeno-Russian trade agreement of 1667 was signed by the representatives of the Russian government on one side, and the Armenian Trade Company of New Julfa (Persia) on the other. After carefully studying the available primary sources concerning the business and trade activities of the Armenian community of New Julfa and its administrative bodies, the author has concluded that there has never been an Armenian Trade Company in New Julfa in the European sense of it. R. Romotamsky and K. Loussigov, who signed the 1667 agreement, were the authorized representatives of the autonomous board of New Julfa. The ruling board of the autonomous city of New Julfa were represented by the twenty governors of the city's twenty independent quarters, by the head of the trade unions and by the kalantar (the board leader, who was elected by the community and approved by the Shah). All members of the ruling board came from the very rich merchant families, known as khojas. In the article also is discussed the rights, obligations, and activities of the ruling board of the autonomous city of New Julfa.Item An Historical and Dynastic Survey of Caucasia, Eastern Anatolia and Adharbayjan from Xth to the XIIIth Centuries(1971) Kouymjian, Dickran K.Յօդուածը կը ներկայացնէ 10-13րդ դարերու քաղաքական ու ցեղագրական պատմութիւնը հարաւ արեւելեան Կովկասի, ներառեալ՝ Հայաստանի, Վրաստանի ու Ատրպէյճանի: Մասնաւոր ուշադրութեամբ վեր առնուած են այդ շրջաններուն մէջ վերոյիշեալ ժամանակին իշխող իսլամական ցեղերը: Սերտողութեան նիւթ դարձած են մինչեւ իսկ երկրորդական կարեւորութիւն ունեցող փոքր պետութիւնները: Վերլուծումի ենթարկուած է այդ ցեղերուն ճակատագիրը 11րդ դարու սելճուք-թրքական եւ 13րդ դարու մոնկոլական արշաւանքներու ընթացքին: Արծարծուած են նաեւ շարք մը դրամագիտական եւ ընկերային-հասարակական հարցեր:Item B. Narcis (Editor), "ARMENIAN ART TREASURS OF JERUSALEM", New York, 1979(1979) Մինաս ԳոճայեանItem "Contributions to the Archaeology of Armenia", edited by Henrie Field, translated by Arlene Krimgold(1972) Kouymjian, Dickran K.Item Edward Gulbekian, ed., "ARMENIAN PRESS DIRECTORY", London, Harq Publication, 1971, 76 pages(1971) Tanielian, JirayrItem Grigor of Tat'ev. A Great Scholastic Theologian and Philosopher (XIVth C.)(1981) Mesrob K. KrikorianԱստուածաբան, փիլիսոփայ եւ մանկավարժ Գրիգոր Տաթեւացի ուշ միջնադարու հայ եկեղեցւոյ ամենէն հեղինակաւոր դէմքերէն մէկը կը հանդիսանայ: Անոր մեկնաբանական, աստուածաբանական եւ իմաստասիրական երկերը՝ թելադրուած Հայաստանեայց եկեղեցւոյ գերագոյն շահերէն եւ ժամանակի մտաւորական պահանջներէն, կը ներկայացնեն հայ իմացական աշխարհի լաւագոյն ստեղծագործութիւններէն ոմանք: Գրիգոր Տաթեւացիի երկերուն եւրոպական լեզուներու թարգմանութիւնը անկասկած անոր պիտի բերէ միջազգային ճանաչում եւ հռչակ:Item L'Ecole des Traducteurs Armeniens de Smyrne au XIXe Siècle(1973) Oshagan, VaheԶմիւռնիան միշտ բացառիկ տեղ մը գրաւած է Օսմանեան Կայսրութեան մէջ, շնորհիւ իր ընկերային ու տնտեսական բարգաւաճ վիճակին, իր մշակոյթի քոզմոբոլիթ նկարագրին, օտար ազդեցութիւններու մնայուն ներկայութեան ու բազմամարդ ոչ-իսլամ (հայ, յոյն ու հրեայ) համայնքներուն։ Արեւմտահայ մշակոյթի պատմութեան համար, Զմիւռնիան է որ ծնունդ տուաւ ժթ. դարու վերածնունդին։ Կարեւոր ազդակները այս շարժումին եղած են օտար միսիոնարները ու մանաւանդ թարգմանիչները` որոնք խմբուած են Տէտէեան եղբայրներու 1853 թ.ին հիմնած տպարանին շուրջ։ Այս հոյլին կորիզը կազմած է Տէտէեան-Չիլինկիրեան-Մամուրեան-Նուպարեան խմբակը, որու ղեկավարութեան տակ թարգմանուած են եւրոպական գրականութեան գլխաւոր հեղինակներու` մանաւանդ վիպասաններու գործերը։ Թարգմանուած կարեւորագոյն հեղինակները եղած են Փրանսական դասականները` Շաթոպրիան, Տիւմա, Հիւկօ, Լամարթին, Կէօթէ, Սիւ, Սքոթ, Վերն եւայլն։ 1853 թ. էն մինեւ 1893 թ. զմիւռնահայեր թարգմանած ու տպած են աւելի քան 200 հատոր գիրք։ Երբ նկատի առնուի թէ նոյն ժամանակաշրջանին թուրքերը թարգմանած ու տպած են ոչ աւելի քան 35 հատոր գործ, մինչ արաբները` միայն 17 հատոր, երեւան կու գայ հայ տարրին ցարդ անտեսուած, բայց անժխտելի կարեւորութիւնը Միջին Արեւելքի զարթօնքի ընդհանուր շարժումին մէջ։Item Le mausolée de Mama Khatun a Terdjan et les monuments de l'ecole d'Ani(1979) Pascal BaboudjianՄամա Սաթունի դամբարան-յուշարձանը կը գտնուի Էրզրումէն դէպի արեւմուտք՝ 90 քլմ. հեռաւորութեան վրայ, Դերջան աւանին մէջ։ Սելճուքեան ճարտարապետութեան այս եզակի կառոյցը՝ ըստ շրջապատի դրան վրայ եղող արձանագրութեան, գործն է Ապու Նիմա Մուֆատտալ Ախլաթցի վարպետին։ Աւանդութեան մը համաձայն դամբարան-յուշարձանը կառուցուած է Մամա Խաթունի մը համար, որ ըստ Փրոֆ. Եէթքինի, դուստրն է Էրզրումի էմիր Իզզէտ տին Պին Ալի Սալթուքիի (1145–1174 թթ.): Փրոֆ. Եէթքին՝ Մամա Խաթունի նախատիպերը կը փորձէ տեսնել իսլամական ճարտարապետութեան այլ կոթողներու՝ Սամարրայի Սուլայպիյէ դամբարանին եւ Երուսաղէմի Գուպպէթ էլ Սախրայի մէջ: Սակայն Բարատուփուլոյի համաձայն, այս երկու կոթողները կառուցուած են բիւզանդական ոճի հետեւողութեամբ: Փրոֆ. Օ. Ասլանաբա՝ Մամա Խաթունի նախատիպը կ'ուզէ տեսնել սելճուք թուրքերու բնօրրանը եղող Կեդրոնական Ասիոյ պեղումներէն յայտնաբերուած դամբարաններուն մէջ, որոնք կը պատկանին սաքարներուն, ու շինուած Ք. Ա. 3–րդ դարուն։ Մամա Խաթունը, դառած կառուցման ոճէն, շինուած է Ք. Ե. 13–րդ դարու առաջին քառորդին։ Մամա Խաթունի ճարտարապետին ներշնչման աղբիւր հանդիսացած են անոր ծննդավայրին ու հարեւան երկիրներու քրիստոնէական ճարտարապետութեան կոթողները, ու յատկապէս Անիի զուարթնոցանման Ս․ Գրիդոր տաճարը, թէեւ դամբարանի օտարամուտ տարրերը կը կրեն սելճուքեան ճարտարապետութեան կնիքը:Item Le sculpture décorative arménienne(1979) Sarkis DjevahirdjianՃարտարապետութիւնը՝ քաղաքակրթութեան մը լեզուն է, քարով գրուած, իսկ քանդակագործութիւնը` անոր նկարազարդարումն է։ Աղիւսի ճարտարապետութիւնը գործածեց պատկերազարդումի ուրիշ ձեւեր՝ որմնանկարներ ու խճանկարներ: Հայկական քարաշէն յիշատակարանները զարդարուեցան զարդանկարներով, որոնց ոճը զարգացաւ ուրարտական տուեալներու վրայ, եւ ապա՝ պարսկա-հռոմէական եկուոր ազդեցութիւններու բերած եռանդովը, բայց միշտ պահելով ազգային ինքնատիպ դրոշմը։ Հայկական զարդաքանդակը՝ նոյնիսկ օրինակ ծառայեց Արեւմուտքի, երբ ան կ’արթննար` հիւսիսէն եւ արեւելքէն եկած բարբարոսներու երկար գիշերին։ Այս զարդաքանդակները կը գտնենք մինչեւ Սկանտինաւեան երկիրները։ Հայկական ճարտարապետութեան յատկանիշն է ծաւալներու ճշգրիտ գործածութեամբ յառաջացնել լոյսի եւ շուքի յաջող խաղեր, որոնք կը կենդանանցնեն շէնքը։ Ապա՝ զարդաքանդակը կու գայ շէնքին վրայ մասնաւոր մասեր ընդգծելու։ Մինչեւ 10-րդ դար հայկական ճարտարապետութեան մէջ պատերը մերկ կը մնան: Վասպուրականի դպրոցն է որ կը ներմուծէ պատերը քանդակազարդելու դրութիւնը, ինչ որ տեսակ մը զարտողութիւն է հայկական զարդաքանդակի երկրաչափական խիստ խորքէն։ Հայկական զարդաքանդակը իր ներշնչումը կ'առնէ ուրարտական մանուածոյ հիւսքերէն, որոնք միշտ աւելի զարգանալով երկրաչափական խրթին ձեւեր առին։ Այս զարդաքանդակներու զարգացումին համար ընդարձակ ասպարէզ ներկայացուցին խաչքարերը։ Ասոնք քրիստոնէութենէն առաջ արդէն գոյութիւն ունէին «կանգուն քարեր»ու (մենհիրներ) ձեւին տակ։ Այս «կանգուն քարեր»ու գոյութիւնը գոյութիւնը կը բացատրուի երկրագործական նկատողութիւններով։ Քրիստոնէութեան հաստատումին՝ այս քարերը ջնջելու փոխարէն անոնց վրայ խաչեր քանդակեցին, զանոնք քրիստոնէականացնելու համար։ 10-րդ դարուն՝ Բագրատունիները իրենց կառուցումներով՝ նոր աշխուժութիւն մը բերին զարդաքանդակներու գործածութեան եւ զարգացումին։ 15-րդ եւ 16-րդ դարերուն՝ Հայաստանի քաղաքական անկումին հետ, զարդաքանդակներու հայկական արուեստէն ինչ ինչ ձեւեր անկէ ներս թափանցեցին։ Այլեւս՝ զարդաքանդակները մնացին խաչքարերու մարզին մէջ, ուր արուեստագէտը իր ճարտարութիւնը ցուցադրելու ամէն ջանք ըրաւ, նոյնիսկ՝ հոն ծիսական խորհրդանիշներ (խաղիղ եւ ցորեն) մտցնելով: Շնորհիւ այս խաչքարերուն, հայկական զարդաքանդակի բոլոր տուեալները պահուեցան, եւ այսօր անոնք կը ներկայանան երկրաչափական իրենց ամբողջական կատարելութեանը մէջ:Item Lebanon's ten Armenian princesses (1186-1312)(1977-78) A. B. A. De Bourbon; Prince de CondéԱրեւելքի մէջ հաստատուած խաչակիր իշխանապետութիւնները, Հայկական Կիլիկիոյ հետ իրենց ստեղծած քաղաքական, զինուորական եւ ընկերային յարաբերութեանց զուգահեռ, նաեւ խնամիական կապեր կը հաստատեն։ 1186 թ.էն մինչեւ 1312 թ.ը երկարող ժամանակաշրջանի ընթացքին, Լիբանանի տարբեր քաղաքներու՝ Թրիփոլիի, Պէյրութի, Ճպէյլի, Սայտայի եւ Սուրի մէջ հաստատուած խաչակիր իշխանական տուները, Կիլիկիոյ Ռուբինեան եւ Հեթումեան հարստութիւններուն, ինչպէս նաեւ հայկական աւատապետական այլ տուներու հետ իրենց ունեցած խնամիական կապերուն շնորհիւ, տասը հայ իշխանուհիներ կը հաշուեն իրենց պալատներուն մէջ։Item Les baptistères dans l'Arménie palèochrètienne(1980) Armen ZarianՄկրտատունը առընչուած է հնագոյն հաւատքներէն՝ ջուրի պաշտամունքին, որ արմատաւորուած է Փռիւգա–Թրակիական Գուբիլիսի եւ Կոտտիտոյի խորհուրդներու նուիրագործման՝ ջուրի մէջ մկրտելու խորհուրդի աւանդներուն։ Այն վայրերը, ուր նման ծիսակատարութիւններ կը կատարուէին, նուիրագործուած են քրիստոնէութեան վաղ շրջանին մէջ։ Այս պարագային՝ յատուկ նշանակութիւն կը ստանան աղբիւրներու կամ գետակներու մօտ կառուցուած մատուռները, ծանօթ՝ Թուխ Մանուկ անունով։ Տիպաբանական առումով քրիստոնէութեան վաղ շրջանի Հայաստանի մկրտատուները կը բաժնուին հետեւեալ խումբերուն. Ա - Սբ Էջմիածինի հիւսիս–արեւմտեան աւանդատան յատակին յայտնաբերուած հոր–աւազանը, ուր մկրտութեան արարողութիւնը կը կատարուէր ընկղման եղանակով։ Բ - 1 - Քառակուսի յատակագիծով, արեւելեան աբսիտով գմբէթածածկ կառոյց (Ողջաբերդ Պ. դ.): 2- Արտաքուստ ութանիստ՝ ներքուստ քառախորան կեդրոնագմբէթ (Արզնիի Սբ. Կիրակի, Ե–Զ. դդ.): Վերոյիշեալ երկու պարագաներուն, շէնքի յատակը իջեցուած է եւ ծառայած է որպէս մկրտութեան ջրաւազան : 3- Խաչաձեւ գմբէթածածկ մատուռներ, որոնց մէկ մասը գերեզմանատուներու մատուռներ են, իսկ մնացեալը՝ մկրտատուներ: Այլ տիպի մկրտարան, ջրաւազաններ են՝ Ա. Եկեղեցիէն ներս, հիւսիսային պատի մէջ փորուած խորշ-ջրաւազանը, Բ. Մատուռի արտաքին մասին մէջ՝ դէպի հիւսիս երկարող պատի խորշ–ջրաւազանը (Տեկոր, Ե. դ., Թալինի Սբ . Աստուծածին, Է. դ .): Ժ-ԺԱ· դարաշրջանէն ետք, զանգուածային մկրտութիւններու պահանջքը աստիճանաբար կը վերանայ: Ժամանակի ընթացքին գոյութիւն ունեցող մկրտատուները կը վերափոխուին եկեղեցիներու, իսկ մկրտութեան արարողութիւնը կը կատարուի եկեղեցիներէ ներս, կամ՝ պաշտամունքային համալիրին մաս կազմող մկրտարանին մէջ։Item Majorie Housepian, "The Smyrna Affair"(1972) Vartan, LevonItem Robort W. Thomson, "The Teaching of Saint Gregory: An Early Armenian Catechism"(1972) Kouymjian, Dickran K.Item The Arabo-Armenian Peace Treaty of a.d. 652(1977-78) Rev. Manuel Jinbashian652 թ.ին Մուաուիյայի եւ Թէոդորոս Ռշտունիի միջեւ կընքուած հայ-արաբական խաղաղութեան դաշնագիրը իր էութեամբ կրկնօրինակն էր հին արաբական միջ-ցեղային՝ դրացիական-պաշտպանութեան աւանդական համաձայնութիւններուն, որոնք գլխաւոր երեք պայմաններ կը բովանդակէին. հովանաւորութիւն, ինքնավարութիւն, որ կ՚ընգրկէր կրօնքի եւ պաշտամունքի ազատութիւնը, եւ տարեկան հարկային պարտաւորութիւն, որ պայմանաւորուած էր հարկը վճարողին նիւթական կարողութեամբ։